Charlas en Santiago e Vigo sobre a presenza xudea na Galicia medieval

Ribadavia pedirá a Israel a declaración de "Xustas entre Nacións" para as tres irmás

Tocado cunha kipá, Xulio Touza, xunto co concelleiro de Cultura, Anxo Collarte, e o director xeral de Turismo da Xunta, Rubén C. Lois

EFE - 07.09.2008

Lola, Xulia e Amparo Touza formaron parte dunha rede clandestina que axudou a xudeus na súa fuxida dos nazis cara a Portugal

O Centro de Estudos Medievais de Ribadavia pedirá ao Estado de Israel a declaración de "Xustas entre as Nacións" para as irmás Lola, Xulia e Amparo Touza integrantes dunha rede clandestina que axudou a xudeus na súa fuxida dos nazis cara a Portugal. O presidente do Centro de Estudos Medievais, Xosé Luís Chao confirmou hoxe a Efe que cumprirá ese trámite tal como pediu hoxe a familia das 3 mulleres, formada actualmente polos tres netos de Lola Touza, a súa nora e varios sobriños, que asistiron á homenaxe que contou coa presenza da secretaria xeral da Rede de Xudarías de España, Asumpció Hosta. O acto permitiu recordar a Lola, Amparo e Xulia -falecidas entre os anos 1966 e 1983-, a dous taxistas e a un toneleiro protestante que fixo de intérprete nos anos 40. Durante o acto descubriuse unha modesta placa na súa casa, que foi casino, e colocáronse flores antes os seus nichos no cemiterio local. O neto de Lola, Xulio Touza, falou en nome da familia para agradecer a homenaxe e explicar a ausencia do presidente da Asemblea Sefadí Universal, Isaac Saboni, co que falou hoxe mesmo e que desistiu de asistir por un atraso no seu voo. Transmitiu, en nome de Saboni, que no ano do Talmud de 5768 (segundo o calendario xudeu) a xesta calada e heroica" das tres irmás. Touza leu varios textos alusivos á situación dos xudeus baixo o dominio nazi e do papel que xogou o escritor e libreiro Antón Patiño Regueiro por recuperar a historia no seu libro "Memorias de ferro".

Segundo Touza, Patiño Regueiro coñeceu o labor das tres irmás pola familia dun xudeu ao que axudaron e logo decidiu toparse con elas e reflectir a súa historia nun libro publicado en 2005, tres meses antes da morte do autor. O neto de Lola colocouse na cabeza un casquete litúrxico xudeu ou "kippah" para relatar a "progresiva desaparición" dos xudeus da sociedade nos últimos anos 30, dado que a estes prohibíuselles exercer calquera actividade profesional, participar no exército, criar pombas mensaxeiras ou entrar nas bibliotecas. "A xesta da miña avoa e as miñas tías vai moito máis alá do noso pobo e debe transcender fóra de Ribadavia", engadiu. Recordou que o Centro Peres pola Paz, creado en torno ao premio Nobel e presidente israelí Shimón Peres, plantou unha árbore nos montes de Xerusalén co nome de Lola, Xulia e Amparo hai tres meses, mostrou o diploma que o acredita, e aludiu ás 10.000 persoas que desde 1953 obtiveron o título de "Xustos entre as Nacións" polo seu labor de axuda aos xudeus.

O neto das mulleres homenaxeadas recordou que os requisitos para ese nomeamento son salvar a algún xudeu con risco e sen percibir nada a cambio, e expuxo a posibilidade de iniciar o trámite, ao que se comprometeu o presidente do Centro de Estudos Medievais. Pola súa banda, Asumpció Hosta dirixiuse ao centenar de persoas asistentes para dicirlles que hoxe "Ribadavia non está soa" senón que conta co apoio de 200.000 persoas de 30 países europeos integrados na Rede Sefardí que hoxe celebra o día da Cultura Xudía, conmemoración que comezou a celebrarse fai 9 anos. Declarou que o acto de Ribadavia é diferente aos demais, "marcará un antes e un despois, e darémolo a coñecer no resto de Europa para que outras cidades restauren a lexitimidade da historia coa memoria de persoas como as irmás Touza".

Pola súa banda, o secretario xeral de Turismo da Xunta, Rubén C. Lois, aludiu ao "orgullo" de ter en Ribadavia un referente tanto da tradición xudía e de tolerancia relixiosa que imperaron nos séculos XIV e XV, como para a súa vinculación posterior a través da rede clandestina de salvación.

A "lista de Schindler" das irmás Touza

Aurelio e Camilo Touza amosan a foto das súas tías ante a casa da praza de Ribadavia

As tres irmás participaron nunha rede clandestina que axudou aos xudeus a escapar dos nazis

Un artigo de Sabela Pinal para La Región

Coincidindo coa celebración o domingo da novena Xornada Europea da Cultura Xudía, Ribadavia rende homenaxe a tres irmás, veciñas da vila, que axudaron a escapar cara a Portugal a moitos europeos, entre eles xudeus, perseguidos polos nazis. A novena Xornada Europea da Cultura Xudía desenvolverá mañá domingo en Ribadavia un interesante programa de actividades, entre as que figura unha homenaxe ás irmás Lola, Xulia e Amparo Touza en recoñecemento do seu pobo natal polas vidas de moitos europeos que salvaron das garras do réxime nazi, entre elas a un bo número de xudeus. Mediante unha rede clandestina, os escapados chegaban a Ribadavia en tren e as irmás Touza conseguíanlles un refuxio seguro ata que os taxistas Xavier Míguez e Xosé Rocha trasladábanlles até Portugal. Os dous sobriños destas tres heroínas, Camilo e Aurelio Touza, residen en Ribadavia e conservan un entrañable recordo das súas tías. "Nós sabiamos que a casa dá Praza, a do noso avó, onde vivían, era un lugar de acollida e acórdome que cando eu era pequeno elas estiveron na cárcere, en torno ó ano 1940, aínda que non sabemos os motivos concretos, pero eran republicanas", sinala Aurelio Touza. O seu irmán Camilo apunta que elas nunca falaban das súas actividades clandestinas, de feito, "tiveron a un tío escondido na época de Franco durante catro anos, e foron moitas veces a buscalo pero nunca ou toparon e nin hoxe sabemos onde estivo". Ambos sobriños recordan a casa da praza como un lugar aberto para todo o mundo, onde acudían os pobres porque sabían que as propietarias eran persoas solidarias. "Lola tiña moito carácter, era moi respectada e a proba é que nunha ocasión levoulle unha nena para que a escondera a Afonso Vázquez, un veciño de Ribadavia que era franquista pero que sabía que a respectaba e que alí non a ían buscar". Son os recordos da nenez de Camilo e Aurelio Touza, que con todo, dada a discreción que mantiñan as súas tías, non se decataron até o ano 2005 da súa participación na fuga de numerosas persoas cara a Portugal. Foi a través do Centro de Estudos Medievais, que organiza esta homenaxe, como a familia e veciños de Ribadavia chegaron a saber da existencia dun libro sobre a Guerra Civil, titulado "Camiños de Ferro", do que é autor Antón Camiño. Un capítulo está dedicado precisamente á rede clandestina da que formaban parte as tres mulleres. Con todo, cando Camilo Touza tentou contactar co escritor, este falecera. "Sospeitamos que tiñan un contacto en Renfe e tamén contaban cun bispo Evanxélico chamado Ricardo Pérez, que exercía de tradutor coa xente que escondían", apuntou Camilo Touza. As irmás rexentaban un quiosco na mesma estación de Ribadavia no que vendían desde rosquillas a licores, e elas mesmas desprazábanse no tren vendendo os seus produtos até Ourense, segundo a información da que dispón o responsable do Centro de Estudos Medievais, Xosé Ramón Estévez. Lola, Amparo e Xulia non casaron e viviron xuntas na casa da praza de Ribadavia até a súa morte, en 1966, 1981 e 1983, respectivamente. Ademais de sobriños, xa que procedían dunha familia numerosa de sete irmáns, Lola Touza ten tres netos dun fillo que tivo de solteira. O domingo ás 11,30 darán comezo os actos de homenaxe en recoñecemento á coraxe destas tres veciñas de Ribadavia.

Kadish por Lola, Amparo e Xulia. "As de Ribadavia".

Pedro Gómez-Valadés*

Publicado no Faro de Vigo-06.09.08

O vindeiro domingo e ao abeiro do Día Europeo da Cultura Xudía, celébrase na vila ourensá de Ribadavia un acto que a pesar da súa sinxeleza e inexplicable case anonimato, será sen dúbida un día moi especial para moitas galegas e galegos. O vindeiro domingo será o día de Lola, Amparo e Xulia, "As de Ribadavia". Tres pequenas grandes mulleres que nestes tempos confusos reconcíliannos con nós mesmos na nosa condición humana. Pequenas pola extrema sinxeleza e humildade coa que viviron e coa que foron auténticos anxos da garda de centos de seres humanos que fuxían da tolemia hitleriana. E grandes pola súa firme e valente militancia a prol da vida en tempos e lugares nos que a vida non era precisamente un ben intocable. Lola, Amparo e Xulia, salvaron da gadaña nazi a centos de xudeus que fuxían á desesperada da Europa, da nosa Europa, arrasada pola barbarie e o asasinato planificado e industrial. Na cultura xudea, na relixión mosaica, hai unhas oracións moi especiais, os Kadish, para recitar na lembranza e na homenaxe dos finados. Antón Patiño Regueiro no capítulo que no seu fermosísimo libro "Memoria de Ferro" dedica a Lola, Amparo e Xulia, compón de certo o mellor e maís fermoso Kadish que poideramos recitar na súa memoria. Con tristura non podo deixar de preguntarme que pensarían hoxe Lola, Amparo e Xulia da vergonzosa actitude do BNG ao negarse en xaneiro do ano que andamos, a subscribir no Parlamento de Galicia unha declaración institucional de Lembranza das Vítimas do Holocausto nazi. Que centos delas foran galegos republicanos non importou inexplicablemenmte ao BNG que preso da intolerancia propia do fundamentalismo de non sei que, vetou na casa común das galegas e galegos un texto de honra e lembranza. Un kadish que era tamén por Lola, Amparo e Xulia.

* Presidente de AGAI polo que expulsado hai uns meses do Bloque.

Tui celebra esta fin de semana a “Xornada Europea da Cultura Xudea".

TUI CELEBRA ESTA FIN DE SEMANA AS “XORNADA EUROPEA DA CULTURA XUDÍA”

Esta mañá tivo lugar a presentación do programa da “Xornadas europeas da cultura xudía” a celebrar nesta vindeira fin de semana en Tui; na rolda de prensa participaron o alcalde tudense, Antonio F. Fernández Rocha, o concelleiro de cultura, Moisés Rodríguez Pérez, e a concelleira de turismo e medio ambiente, María José Rosada Silva.

Por vez primeira a cidade de Tui participará nas actividades que na primeira fin de semana de setembro se organizan baixo a denominación de “Xornada Europea da Cultura Xudía” e que acadan neste ano a súa novena edición. Estas actividades están organizadas en España pola Red de Juderías de España – Caminos de Sefarad, que agrupa a diversos municipios españoles que conservan testemuñas da presenza do xudeus na súa historia. O Concello de Tui está interesado en sumarse a esta agrupación de municipios e coma primeiro paso neste proceso promove a celebración desta xornada que abrangue dúas visitas guiadas ao longo desta vindeira fin de semana.

O principal obxectivo desta xornada, que se celebra en toda Europa nesta mesa data, é promover o coñecemento e o achegamento ao patrimonio xudeu que se conserva nas nosas cidades, o legado histórico de Sefarad e as xentes que o habitaban.

Para a cidade de Tui a celebración destas xornadas é un novo xeito de poñer en valor o noso conxunto patrimonial, que salienta non soio pola amplitude da súa superficie senón polos vestixios que agocha no seu interior, moitas veces incluso descoñecidos para os propios veciños de Tui.

O programa previsto é o seguinte:
Sábado, 6 de setembro de 2008 – 12,30 h.:
Visita “in situ” aos “sambenitos” do Museo Diocesano de Tui” a cargo de Jesús Casás Otero, director do Museo
Domingo, 7 de setembro de 2008 - 12,30 h.:
Visita guiada aos vestixios xudeos no conxunto histórico de Tui, a cargo de Suso Vila Botanes, historiador. Inicio da Porta da Pía.
Para o concelleiro de cultura tudense, Moisés Rodríguez Pérez, a celebración destas xornada sobre a cultura xudía patentiza nunha nova oportunidade o importante traballo que dende o Concello desenvólvese para a posta en valor do patrimonio cultural tudense e para a súa difusión. Cabería lembrar o programa de visitas didácticas para escolares celebrado na pasada primavera, ou a celebración das “Xornadas europeas de Patrimonio” que este ano terán lugar nos días 20 e 21 de setembro, logo do éxito acadado na edición do pasado ano.
De seguido a concelleira de turismo e medio ambiente, amáis de amosar a súa satisfacción pola celebración deste evento reclamou a colaboración do veciños da nosa cidade para a posta en valor do noso patrimonio, en concreto, insistiu en solicitar a colaboración veciñal para a súa limpeza, especialmente usando os contedores soterrados e non depositando o lixo noutros lugares ou colaborando na erradicación das pintadas denunciando aos seus autores.
Pola súa banda o Alcalde tudense alabou ambas iniciativas (a celebración das xornadas e petición de colaboración veciñal) pois contribuien a conservación e posta en valor do patrimonio cultural da cidade de Tui.

Coa celebración desta xornada sobre a cultura xudía rescatáse do esquecemento a importante aportación que esta comunidade realizou á vida e a historia da nosa cidade ao longo de moitos séculos. Coas visitas guiadas organizadas e a cargo de recoñecidos especialistas os asistentes poderán achegarse ao coñecemento deste aspecto da historia tudense, pois Tui é un dos principais enclaves da presenza xudía no Noroeste hispánico, aínda que as veces este coñecemento fique restrinxido ao ámbito de especialistas. Con estas actividades pretendese a difusión destes aspectos que contribuirán á valorización da historia tudense e dos monumentos que se conservan como testemuñas desta evolución histórica.

Tui e o seu pasado sefardí

Tui mostra o seu patrimonio sefardí na xornada europea da cultura xudía

O programa inclúe unha visita aos "sambenitos" e un percorrido guiado

Faro de Vigo

A cidade de Tui inicia a súa proxección como punto principal da cultura xudía en Galicia coa súa participación na Xornada Europea dá Cultura Xudía que organiza en España a Rede de Xudarías. Este é un paso previo á incorporación de Tui nesta agrupación de municipios. A presentación de devandita xornada contou onte co alcalde de Tui, Antonio F. Fernández Rocha, o concelleiro de Cultura Moisés Rodríguez e a concelleira de Turismo María José Rosada Silva. Esta iniciativa desenvolverase o vindeiro sábado día 6, a partir das 12.30 horas, coa visita aos "sambenitos" que se gardan no Museo Diocesano de Tui, onde as persoas que desexen participar contarán coa explicación do seu director, Jesús Casás Otero. Os "sambenitos" son probablemente os únicos que se conservan en Europa. Trátase de lenzos que no século XVII colocábanse de lado a lado da nave da catedral e nos que aparecen debuxados os rostros de conversos, cos seus nomes que lles identificaban na sociedade de entón. O domingo, día 7, ás 12.30 horas, realizarase unha visita guiada aos vestixios xudeus que existen en Tui, contando como guía co historiador Suso Vila Botanes. Entre outros lugares, percorrerase o claustro da catedral polos signos lapidarios que testemuñan a presenza xudía, unha vivenda particular de tipoloxía medieval e a "torre do xudeu". A asistencia é gratuíta.