"Shabat" na Coruña

'Shabat' na Coruña

Un grupo de xudeus coruñeses reúnese cada semana en Os Mallos para rezar, aprender hebreo e conservar as súas tradicións.

Unha reportaxe de Pilar Mera

Van ser as oito e na casa de Adrián xa está todo preparado para recibir o Shabat, o día sagrado para os xudeus: as persianas baixadas, o televisor cuberto cunha tea e na mesa, todo o preciso para oficiar o servizo: as velas, o pan e o sal, o viño... Só falta que o sol se poña e que no ceo se poidan ver cando menos tres estrelas, o sinal que, segundo a tradición, indica o comezo dun novo día.

No xudaísmo os días da semana cóntanse dunha noite á seguinte, por iso o sábado (ou Shabat) comeza o venres ao anoitecer. Nesta especie de sinagoga doméstica tamén están, ademais de Adrián -ou Adi, como lle chaman todos-, Ramón, Ani e Joaquín; son só algúns dos membros da crecente comunidade xudía coruñesa, que desde hai algo máis dun ano se reune semanalmente en Os Mallos para compartir credo, tradición e historia.

"Este grupo é o que chamamos unha javurá", explica Adrián, que se encarga de dirixir os rezos e as demais actividades do grupo: clases de hebreo, de canto ou reunións gastronómicas das que dan conta nun blog de internet. http://www.nertamid.blogspot.com/

Nas actividades da javurá coruñesa -bautizada como Ner Tamid, que en español significa "luz perpetua"- participan, de momento, unhas 20 persoas, aínda que en moitos casos dun modo intermitente, polo que ás celebracións do Shabat adoitan acudir só catro ou cinco.

As diferentes orixes dos xudeus en Galicia - "hai de todo: galegos de ascendencia xudía, inmigrantes, conversos...", di Joaquín-, a dispersión e o descoñecemento dificultan aínda máis a cohesión dunha comunidade "de por si moi anárquica". Sen embargo, A Coruña é o único lugar de Galicia no que hai certo movemento, e Joaquín estima que en toda a comunidade hai "entre 200 e 300 xudeus" que profesan a súa relixión de xeito individual e privada.

O canto da Torá

Antes de comezar o servizo do Shabat, Adrián disponse a facer unha demostración do canto da Torá, o libro sagrado do xudaísmo. "Bo, aviso: non son un especialista", di. Pese á advertencia, a suavidade do hebreo, os ribetes da melodía e incluso a estraña forma da Torá (un papel continuo enrolado entre dous topes) descobren un dos máis belos ritos xudeus. O canto da Torá é un auténtico arte e hai quen, os hassan, dedican a súa vida a perfeccionar a súa complicada lectura (no texto só están escritas as consoantes, e o intérprete engade as vogais) a entoación nas sinagogas -unha curiosidade: o protagonista da cantor de jazz, a primeira película falada da historia do cine, é un mozo hassan de Nova York que quere ser artista-. Despois disto, e xusto antes de que comecen os rezos, se acenden as velas, que xa non se poderán apagar ate que o Shabat remate (é dicir, ate o sábado pola noite, segundo o calendario cristián). Adrián comeza o servizo cunha oración polo fin da semana e a chegada do día de descanso. Os demais acompáñano cando e como corresponde, en ocasiones de pé, outras cantando. Chega o momento de rezar o Shemá, a principal oración do xudaísmo -"a primeira que se aprenden os nenos nas sinagogas", segundo Ramón-, e que debe recitarse en pé e mirando cara o este, ou sexa, a Xerusalén. Sen dubidalo, todos xíran cara unha das esquinas da habitación e comezan a entonar o Shemá. "Un día traemos un compás para asegurarnos", lembra Ani. Logo, máis pregarias e cánticos ate que chega o momento de bendicir o viño e o pan, un proceso que non se pode facer de calquera xeito. Primeiro Adrián le o kidush, co que se santifica o viño, "que como din as Escrituras alegra a cerna", di o texto.

Depués de pasarlles a copa de viño para que beban, todos seguen a Adrián ate a cociña, onde está preparada unha xerra de dúas asas para que cada cal se lave as mans tres veces -unha esixencia moi recorrente nos rituais xudeus-, iso si, en absoluto silencio. De volta no salón, é hora de descubrir o pan -jalá, en hebreo- , bendecilo e comelo mollado en sal, como símbolo de perpetuidade. "Normalmente eu mesmo preparo o típico jalá trenzado, pero hoxe me deu tempo", laméntase Adrián.

O servizo remata cunha canción, en hebreo, que todos entonan con coros incluídos.

De Braga á Coruña

"Seguro que hai quen pensa que isto é unha especie de misa negra", di Ani a sabendas dos prexuízos que rodean ao xudaísmo. Ao contrario que o resto dos presentes, Ani non ten ningunha ascendencia xudía na súa familia, senón que chegou a esta cultura "en memoria de todos os que foron reprimidos e non puideron exercer a liberdade de elixir que teño eu agora". É farmacéutica e vive na localidade ferrolana de Doniños, dende onde viaxa cada venres á Coruña para asistir aos servizos e as clases de Adi, que lle aportan "serenidade". De máis lonxe aínda adoita vir a irmá de Ramón, que non dúbida en percorrer case 300 quilómetros para viaxar desde Braga, onde traballa como física, con tal de non perderse un Shabat. "En Braga hai sinagoga, pero é ortodoxa, e preferimos esta javurá, que é de corrente liberal", explica Ramón, que se dedica ao paisaxismo. Pero iso non é nada comparado con Adrián, que viaxa con frecuencia a Londres para visitar a sinagoga, tamén liberal, da capital británica. Adrián, un estudante de dereito de 24 anos, non é rabino, aínda que tampouco fai falta. "No xudaísmo apenas hai xerarquías. Calquera xudeu podería casar a unha parella sen necesidade de ser rabino", explica Joaquín, un arxentino que leva máis de 20 anos na Coruña. Cando chegou, no 1992, conseguiu xuntar na súa casa a unhas 50 persoas para celebrar a pesaj (a pascua xudía), varios séculos despois de que se diluíse a forte presenza desta pobo en Galicia, que na Idade Media foi moi importante en localidades como Ribadavia, Allariz ou a mesma A Coruña.

Joaquín insiste en que, aínda que pareza o contrario, hai moitos máis xudeus dos que parece na cidade herculina, entre eles destacados médicos, xuíces ou artistas. Unha listaxe de ilustres á que hai uns meses uniuse o novo porteiro do deportivo, a israelí Dudú Aouate. Sen embargo, Joaquín e os demais subliñan que "a gran maioría dos xudeus nin son millonarios, nin son ortodoxos", un clixé do que culpan aos medios de comunicación. "É un dos moitos falsos mitos que hai sobre o xudaísmo", di Joaquín, para quen a historia forzou aos xudeus a ser "un pobo solitario". "É posíbel que a experiencia que vivimos no pasado nos fixese máis herméticos", admite Adrián á hora de interpretar a mala publicidade á que se enfrontan os xudeus.

Pero a historia non é para esquecela. Por iso na súa última reunión, ademais de celebrar como cada venres o Shabat, os xudeus coruñeses da javurá Ner Tamid lembraron ás máis de seis millóns de persoas que morreron no Holocausto que perpetraron os nazis durante a Segunda Guerra Mundial. Un minuto de silencio pola Shoá.

Unha reportaxe de Pilar Mera publicada no xornal LA OPINIÓN (28.01.07)